Fedorczyk Stanisław pułkownik piechoty

Fedorczyk Stanisław (ur. 13 VII 1894 r. w Rzeszowie, zm. w Poznaniu). Przed I Wojną Światową studiował Prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1914 roku wstąpił do I Brygady, VI Batalionu Legionów. Wcielony do armii austriackiej, w 1918 roku powraca do służby w Wojsku Polskim. Awans na pułkownika otrzymał 19 marca 1938 r. Dowodził m.in. 5 pułkiem piechoty Legionów, 57 pułkiem piechoty oraz 80 pułkiem piechoty.

Wychował się w rodzinie urzędniczej. Ukończył szkołę średnią w Rzeszowie w 1913 roku. Rok później podjął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Prawa, które przerwał wybuch Wielkiej Wojny (I wojny światowej). Jeszcze w 1914 roku wstąpił do Legionów z przydziałem do VI baonu I Brygady. Po kryzysie przysięgowym w lipcu 1917 roku, kiedy to żołnierze I i III Brygady Legionów odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec podczas tworzenia „Polnische Wehrmacht”, Fedorczyk został wcielony do armii austriackiej. 5 listopada 1918 roku powrócił do służby w Wojsku Polskim początkowo jako dowódca plutonu, a później do 1920 roku jako dowódca kompanii w 5 pułku piechoty Legionów.

Stanisław Fedorczyk pełniący służbę w 1-ym pułku piechoty Legionów, występuje w stopniu chorążego w wykazie żołnierzy odznaczonych Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1914-1920.

Grupa oficerów I Brygady Legionów po wycofaniu Legionów z linii frontu do Baranowicz. W pierwszym rzędzie od lewej stoją: podporucznik Leon Protosewicz-Szuszkowski, porucznik Edward Rzecki-Zinth, kapitan Leopold Lis-Kula, podporucznik Surówka-Dojan, kapitan doktor Mieczysław Sokołowski, podporucznik Aleksander Rutkowski W drugim rzędzie od lewej stoją: podporucznik Stanisław Fedorczyk, porucznik Franciszek Dubiel, podporucznik Henryk Huragan-Bęben, podporucznik Tadeusz Kogut-Wyrwiński, podporucznik Andrzej Mączka, podporucznik Jan Szatan-Kotowicz, porucznik Leopold Endel-Ragis, podporucznik Stanisław Towarnicki, porucznik Wilhelm Wilk-Wyrwiński.
Data: listopad 1916. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe. Sygnatura: 1-H-220

Stanisław Fedorczyk występuje na liście oficerów WP z lat 1918 - 1922 w stopniu kapitana piechoty, co wynika z awansu otrzymanego w 1923 roku ze starszeństwem na dzień 1 czerwca 1919 r.

W roku 1924 otrzymał awans na stopień majora i w tym stopniu występuje w raporcie Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych Generała Dywizji Józefa Rybaka z 19 stycznia 1927 roku, na stanowisku dowódcy II Baonu (Batalionu) 57 Wielkopolskiego pułku piechoty.

Fotografia grupowa członków Związku Hallerczyków na koniach. Na pierwszym planie od lewej widoczni: mjr. Stanisław Fedorczyk (drugi z lewej oznaczony czerwonym znakiem X), starszy sierżant Golembka (pierwszy z lewej na koniu) i starszy sierżant Grześkowiak (trzeci z lewej).
Miejsce: Poznań. Data: pomiędzy 1924 a 1930 rokiem.
Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe. Sygnatura: 1-P-1529-1

Dnia 6 sierpnia 1929 r., w Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 12, opublikowano zgodę Ministra Spraw Wojskowych na przyjęcie i noszenie przez majora Stanisława Fedorczyka odznaczenia zagranicznego, tj. Łotewskiego "Medalu Pamiątkowego 1918 - 1928".

3 grudnia 1930 roku otrzymał awans na podpułkownika (ze starszeństwem na 1 stycznia 1931 r.), a 19 marca 1938 r. otrzymał nominację na pułkownika.

Ustalenie dokładnych dat służby w kolejnych pułkach jest dość trudne, jednak wiadomo, że jako podpułkownik w 1931 lub 1932 został zastępcą dowódcy 80 pułku piechoty Strzelców Nowogródzkich, a w 1935 jego dowódcą, aż do rozformowania pułku we wrześniu 1939 roku.

Skrócona historia awansów:

• 1918 - 1920 - dowódca plutonu i kompanii w 5 pp Legionów,
• 1923 - kapitan ze starszeństwem na dzień 1 czerwca 1919 r.,
• 1924 - major,
• 3 grudnia 1930 - podpułkownik ze starszeństwem na dzień 1 stycznia 1931 r.,
• 19 marca 1938 - pułkownik.

Mobilizacja w trybie alarmowym 80 pp (w ramach 20 Dywizji Piechoty) nastąpiła 22-23 marca 1939 roku. Dywizja została skierowana w rejon miasta Mława, do obrony stolicy od strony Prus Wschodnich. W dniach 1 - 3 września podczas bitwy granicznej pod Mławą pułkownik został ranny i kontuzjowany, jednak cały czas dowodził swoim pułkiem.

Relacja płk. Fedorczyka opisująca pierwszy dzień II Wojny Światowej, na linii obrony Mławy:
Dzień 1 września, godziny wczesno ranne - lekka mgła i słychać strzały na kierunku Białuty. To wojna! To rozpoznanie pancerne, ostrzelane przez 7 komp., która po krótkim boju straciwszy, prócz innych, dowódcę komp., por. Bendera oraz szefa Mulaka, wycofała się na Sochy i Iłowo. Alarm! Całość na pozycję obronną (trzeba zauważyć, że z braku innych kwater większość oddziałów pułku kwaterowała na przedpolu pozycji, np. w m. Windyki, Uniszki Zawadzkie, Piekiełko i innych rozrzuconych koloniach). W miarę opadania lekkiej mgły posterunki obserwacyjne placówki wycofując się, meldują o kolumnach zmotoryzowanych, walczących z m. Napierki na Kuklin i Białuty, dźwierznia - Mława. Celny i bardzo skuteczny ogień artyleryjski na Kuklin, gdzie zaczęły się koncentrować oddziały nieprzyjacielskie, zatamował pierwszy impet wroga. Zauważono wylatujące w powietrze samochody z załogami nieprzyjacielskimi, co rozpoczął ogień artyleryjski nieobserwowany, zapewne z baterii ustawionych poza granicami państwa. W godzinach popołudniowych (może się mylę, może wcześniej) rozpoczęło się natarcie regularne pod przykryciem b. silnego ognia artyleryjskiego, szczególnie na odcinku I i II Baonu, natarcie załamało się w ogniu piechoty i artylerii. Nieprzyjaciel poniósł duże straty, gdyż szedł początkowo z wielką brawurą. Do wieczora ponawiane natarcia na różnych odcinkach zostały odparte.

Źródło: 1 września 1939 roku w świetle relacji uczestników bitwy granicznej Armii "Modlin", Ryszard Juszkiewicz, Rocznik Mazowiecki 21 z 2009 roku


Pułkownik Fedorczyk dowodził cały czas 80 pp podczas odwrotu spod Mławy, przez Zegrze, Białobrzegi, do Warszawy.


Podczas obrony Warszawy w dniach od 14 do 28 września 1939 roku, płk Fedorczyk był dowódcą obrony Pododcinka Zacisze, Odcinka północnego Przedmościa Praga.
Obsadę Pododcinka Zacisze stanowiły:

• I Batalion 80 pułku piechoty
• II Batalion 80 pułku piechoty
• III Batalion 80 pułku piechoty
• III Batalion 41 pułku piechoty
• Strzelcy Suwalscy
• Artyleria bezpośredniego wsparcia 2 baterie 5 pułku artylerii lekkiej

Po kapitulacji Warszawy, pułkownik został wzięty do niewoli. Resztę wojny spędził kolejno w obozach jenieckich w Lubece, Sandbostel i Dössel. Za udział w konspiracji obozowej został osadzony na 9 miesięcy w więzieniu w Hamburgu.

Generał Juliusz Rómmel tak ocenił 20 DP (w tym 80 pp) podczas obrony Warszawy:
Dywizja Wasza przeszła pod moje rozkazy 8 września, kiedy to w bohaterskiej walce pod Mławą stawiała zacięty opór trzykrotnie przeważającym siłom nieprzyjaciela w dniach 1, 2 i 3 września.
Po tych niezwykle ciężkich bojach i krwawym odwrocie do Modlina, już 6 września 20 Dywizja jest znowu w stanie gotowości do prowadzenia aktywnych działań. W obronie Warszawy nie oddaliście Niemcom ani metra swoich stanowisk - odwrotnie, stale poszerzaliście zasięg swoich pozycji - odpychając nieprzyjaciela coraz dalej od stolicy. Z całym uznaniem podkreślam Waszą bojową pracę, męstwo, upór i zaciętość, z jaką walczyła 20 DP. Czyny tej kresowej dywizji przejdą do historii, jako wzór spełnienia swego obowiązku."

Pułkownik Fedorczyk powrócił do Polski w 1946 roku, gdzie jak wielu innych oficerów z okresu II RP, był represjonowany przez władze PRL. Poza spotkaniami kombatanckimi w Mławie, nie uczestniczył w życiu społecznym.

Zmarł i został pochowany w Poznaniu, a do jego grobu została włożona puszka z ziemią z Mławy.