materiał w trakcie opracowywania - ostatnia aktualizacja 3 stycznia 2015

Fryderyk Antoni HAYDER (ur. 25 kwietnia 1905 w Przemyślu, zm. 26 września 1990 w szpitalu w Wołominie) – malarz i grafik. Absolwent ASP w Krakowie (rocznik 1932). Student malarstwa u Józefa Mehoffera, oraz rzeźby u Xawerego Dunikowskiego. Ostatnie lata życia spędził w Ząbkach. Zaprojektował Salę Ślubów w Urzędzie Miasta Ząbki (1978), bufet w Miejskim Ośrodku Kultury w Ząbkach (1980) oraz zagospodarowanie Parku Miejskiego im. Michała Szuberta w Ząbkach (1968).

Rodzice
Ojciec: Władysław Hayder, inżynier budowlany
Matka: Helena z domu Pileszek

Rodzina:
żona: Helena Hayder z domu Matysiak
(ur. 5 stycznia 1905 r., zm. 2 maja 1986 r., pochowana w Gliwicach)
syn: Andrzej Antoni Hayder
(ur. 27 września 1944r. w Zakopanem, zm. 10 kwietnia 2014 r., pochowany w Katowicach)
synowa: Barbara Hayder z domu Kłyż
(zm. w Ząbkach 30 października 1986 r., pochowana w Przemyślu)

Fryderyk Antoni Hayder pierwsze cztery lata dzieciństwa spędził w Przemyślu, a następnie jego rodzina przeprowadziła się do Krakowa, gdzie rozpoczął edukację. Studia także podjął w Krakowie - na Akademii Sztuk Pięknych. Studiował malarstwo w pracowni Józefa Mehoffera oraz rzeźbę w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Był także uczniem Jana Wojnarskiego u którego uczył się grafiki.
W 1931 roku otrzymał najwyższe wyróżnienie Akademii Sztuk Pięknych - specjalną (własną?) pracownię malarską na Akademii, a od warszawskiego Funduszu Kultury Naukowej stypendium artystyczne.
Studia z wyróżnieniem ukończył w 1932.
Pierwsze dwie wystawy jego prac miały miejsce w 1934 i 1935 roku w krakowskim Pałacu Towarzystwa Sztuk Pięknych. W tym okresie malował portrety, krakowskie zabytki oraz podkrakowskie pejzaże. Na zamówienie wydawnictwa Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie rysował zabytki sztuki ludowej.
W maju 1935 roku przeprowadził się do Warszawy, gdzie w Komisji Normalizacji Druków i Wydawnictw Państwowych przy Prezesie Rady Ministrów objął stanowisko rzeczoznawcy. Za swoją pracę rzeczoznawcy trzy lata później w 1938 roku, otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi. W Warszawie przy swoim mieszkaniu miał także pracownię.
W 1936 roku w Poznaniu prezentował swoje prace na ogólnopolskiej wystawie Sztuka - Kwiaty - Wnętrze, i zdobył nagrodę Wojewódzkiej Rady Kultury Miasta Poznania
W 1937 roku w Warszawie wystawiał swoje obrazy w Salonie "Zachęty".
W 1938 roku w Krakowie wystawiał swoje prace podczas wystawy w TPSP Mehoffer i jego uczniowie.
W 1944 roku większość jego prac uległa zniszczeniu podczas Powstania Warszawskiego - ocalało jedynie 27 szkicowników (blisko 2000 rysunków) oraz dwa obrazy.
W 1945 roku uczestniczył w Zakopanem w pierwszej wystawie plastyki polskiej.
W 1945 roku przeprowadził się (na polecenie krakowskiego Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków) na Ziemie Odzyskane do Gliwic, a część ocalałych prac powstałych w latach 1926-44 przekazał do Muzeum w Gliwicach, w którym został kustoszem działu sztuki. Wspólnie z dyrektorem Muzeum prof. dr Mieczysławem Gładyszem, zaangażował się w zabezpieczanie dzieł sztuki na terenie miasta i powiatu, dzięki czemu dział sztuki wzbogacił się w bezcenne dzieła z okresu XVI - XVIII wieku.

Od 1945 roku społecznie współtworzył Związek Polskich Artystów Plastyków oddział w Gliwicach przy ul. Rynek 6, będący Ekspozyturą Katowickiego Oddziału ZPAP, którego Hayder był kierownikiem.
Historia gliwickiego środowiska plastycznego jest długa i bogata. Związek Polskich Artystów Plastyków w Gliwicach bierze swój początek już w 1945 roku, po wyzwoleniu z lat okupacji. Wtedy to pierwsi przybysze zza Buga i płonącej jeszcze Warszawy znaleźli swoją drugą małą Ojczyznę na Śląsku. Byli to artyści, którzy w plecakach przywieźli ze sobą swój uratowany dorobek w postaci szkiców, akwarel czy rysunków. Należeli do nich Irena i Zygmunt Acedańscy, Wanda i Władysław Uklejowie, Fr. Hayder, St. Janusiewicz, W.Szymańska czy M. i St. Dawscy. - fragment wstępu do do jubileuszowej publikacji z okazji 60-lecia Oddziału Gliwice-Zabrze ZPAP wydanego w 2006 roku. Autor wstępu: Janina Litwińska-Walas

1957 - indywidualne wystawy w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych w Katowicach i Szczecinie.
1959 - udział w ogólnopolskiej Wystawie Plastyki Ziem Nadodrzańskich w Warszawie.
1961 - udział w ogólnopolskiej Wystawie Malarstwa na XV-lecie PRL w Warszawie.
1966 - otrzymał tytuł magistra sztuki.
1977 - udział w zbiorowej wystawie artystów z Gliwic w Galerie Du Bost w Paryżu.
1983 - wystawa z okazji 50-lecia pracy twórczej w BWA Galerii Sztuki Współczesnej w Katowicach.
1984 - wystawa z okazji 50-lecia pracy twórczej w Muzeum Okręgowym w Przemyślu.
1987 - wystawa z okazji 50-lecia pracy twórczej w Galerii "Zachęta" w Warszawie.

W 1986 roku wyprowadził się z Gliwic do podwarszawskich Ząbek, gdzie już w latach 60. przez kilka lat z wielkim wysiłkiem wybudował dom (daczę) własnego projektu przy ulicy Kolejowej. W domu tym zamieszkali z nim także jego syn Andrzej i synowa Barbara. Zmarł w wołomińskim szpitalu w 1990 w roku.

Oprócz malarstwa zajmował się także grafiką użytkową i aranżacją wnętrz - m.in. zaprojektował w 1980 roku dla Miasta Ząbki bufet w stylu art deco do Miejskiego Ośrodka Kulturalnego (projekt zrealizowany - budynek dzisiaj już nie istnieje), w 1978 roku Salę Ślubów Urzędu Stanu Cywilnego w Urzędzie Miasta Ząbki (projekt zrealizowany - stan obecny częściowo zmodyfikowany), oraz w 1968 roku zagospodarowanie Parku Miejskiego im. Michała Szuberta w Ząbkach.

Projekt "Kolorystyka bufetu" dla MOK w Ząbkach wykonany w technice kolażu na kartonie.
Projekt ze zbiorów prywatnych Pana Krzysztofa Matkowskiego.

Prace autorstwa Fryderyka Antoniego Haydera znajdują się m.in. w:
- Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej w Przemyślu (cykl "Droga Krzyżowa"),
- Muzeum Górnośląskim w Bytomiu,
- Muzeum w Gliwicach,
- zbiorach prywatnych Historyka Sztuki Pana Krzysztofa Matkowskiego.

Charakterystyka twórczości Fryderyka Haydera:

Malował kompozycje figuralne, pejzaże, sceny rodzajowe i martwe natury. Przed wojną w jego twórczości widoczne są nawiązania do osiągnięć polskiego koloryzmu. Po wojnie inspirował się Paulem Cezannem oraz postkubizmem Pabla Picassa i Georgesa Braque`a skupiając większą uwagę stronie formalnej. W latach 50. podejmował również tematykę zaangażowaną ideologicznie. Obraz budował za pomocą linearnej siatki grubych konturów, z wyważonym płasko kładzionym kolorem, sporadycznie o intensywnym natężeniu. Na początku lat 60. malował szereg abstrakcji o charakterze informelowskim, z widocznym zmiękczeniem konstrukcji obrazu. W latach 70. powrócił do wyrazistego konturu wyznaczającego układ form i przestrzeń. Dążył do syntezy, malował dużymi płaszczyznami upraszczając rysunek. Podejmował także tematykę religijną.

Krzysztof Matkowski: Fryderyk Hayder to bardzo ciekawy i niedoceniony artysta, obecnie wręcz zapomniany.

W naszej galerii prezentujemy obrazy autorstwa tego znakomitego artysty, znalezione na stronach internetowych galerii i domów aukcyjnych, oraz portali aukcyjnych (artnet.com, agraart.pl, altius.com.pl, artinfo.pl, allegro.pl, desakatowice.com, desa.pl, desa.art.pl, sektorsztuki.pl, galeriaag.art.pl, rempex.com.pl).

Uwaga: obrazy zamieszczamy wyłącznie w celach informacyjnych i niekomercyjnych, aby przybliżyć mieszkańcom Ząbek dorobek twórczy artysty. Prawa do obrazów należą do ich właścicieli, bądź właścicieli praw, ewentualnie spadkobierców i nasz serwis nie rości sobie do nich żadnych praw. Właścicieli praw którzy nie życzą sobie aby dany obraz był tutaj prezentowany, prosimy o kontakt z administratorem strony - plik zostanie natychmiast usunięty. Jakiekolwiek wykorzystanie reprodukcji obrazów wymaga uzyskania zgody odpowiednich właścicieli praw!

Zgodnie z informacją od Historyka Sztuki Pana Krzysztofa Matkowskiego pragniemy zwrócić uwagę na fakt, że obecnie na rynku znajdują się prace przypisywane Fryderykowi Hayderowi, z których aż 80% to falsyfikaty, dlatego nie wykluczamy, że w naszej galerii, do której prace pozyskaliśmy z Internetu, mogą znajdować się prace nie będące dziełem artysty.

polecamy włączenie trybu pełnoekranowego

Dziękujemy:
Pani Ewie Hayder z Krakowa, bratanicy Pana Fryderyka za cenne informacje o artyście "z pierwszej ręki", konsultacje merytoryczne i udostępnienie materiału fotograficznego związanego z Fryderykiem Hayderem,
Pani Halinie Stochaj z Gliwic, za przekazanie nam pierwszych informacji o Fryderyku Hayderze i za współpracę w przygotowaniu niniejszej publikacji internetowej,
Panu Krzysztofowi Matkowskiemu - Historykowi Sztuki z Wrocławia, za konsultację merytoryczną, współpracę w przygotowaniu publikacji internetowej i udostępnienie reprodukcji oryginalnych prac i projektów artysty.