Linia wojenna Struga-Wawer
Wprowadzenie
Określenie "Linia wojenna Struga-Wawer" odnosi się do fragmentu linii kolejowej łączącej wojskowe magazyny i umocnienia forteczne Twierdzy Zegrze z Fortem Wawer, której budowę rozpoczęły władze carskie przed 1915 rokiem (jako kolejkę wąskotorową), a zakończyły w 1916 roku władze niemieckie (jako kolej normalnotorową).
Przebieg linii wojennej Struga-Wawer został wyznaczony wzdłuż istniejącej rokadowej drogi fortecznej1 zwanej Szosą Forteczną, prowadzącej od Fortu Wawer, przez Fort Kawęczyn, do Strugi i dalej docelowo do Twierdzy Zegrze. Szosa Forteczna została wybudowana przez władze carskie w 1899 roku. Obecnie dawnym szlakiem Szosy Fortecznej (od Wawra do Strugi) poprowadzona jest droga 631 (przebiegająca m.in. wzdłuż granicy Ząbek z Zielonką), która na odcinku od ulicy Marsa do Marek nosi nazwę ulicy Żołnierskiej.
Jako ciekawostkę dodamy, że wcześniej - czyli przed rokiem 1899 - pomiędzy Wawrem i Rembertowem, a Strugą i dalej Nieporętem, nie było żadnego bezpośredniego połączenia drogowego.
Wg mapy carskiej z 1874 roku nie widać w obszarze leśnym na wschód od Ząbek,
jakiejkolwiek drogi która mogłaby prowadzić z okolic Wawra do Strugi i dalej na Nieporęt i Zegrze.
linie niebieskie - lokalne drogi prowadzące od Kawęczyna do Zielonki
Szosa Forteczna Struga-Wawer na mapie carskiej z 1912 roku.
linia czerwona - Szosa Forteczna; linia niebieska - szlak kolei Petersburskiej
1 - określenie "droga rokadowa" pochodzi z terminologii wojskowej i oznacza drogę przebiegającą równolegle do linii frontu, pozwalającą m.in. na przegrupowywanie wojsk i zaopatrzenia pomiędzy punktami obrony na linni frontu. W przypadku Szosy Fortecznej z Wawra do Strugi i Zegrza, chodziło o manewry sił i środków obrony, pomiędzy magazynami i fortyfikacjami na przedpolach Warszawy.
Panorama bocznicy kolejki wąskotorowej "Linii Wojennej Struga-Wawer",
z widocznym carskim przepustem wodnym z 1914 r. (stan z marca 2013 r.)
Wyświetl większą mapę
przybliżona lokalizacja przepustu wodnego w Ząbkach w nasypie bocznicy linii wojennej